Gió là gì?
Gió tiếng Anh là Wind là các luồng không khí chuyển động trên quy mô lớn đối với Trái đất. Còn đối với không gian, gió là các chất khí, các hạy tích điện từ Mặt trời vào không gian chuyển động và còn được gọi là gió Mặt trời. Trong bầu khí quyển, được gọi là gió hành tinh là sự thoát khí của các nguyên tố hóa học nhẹ chuyển từ bầu khí quyển của một hành tinh vào không gian.
Nguyên nhân sinh ra gió là gì?
Theo phân tích của các nhà khoa học, có rất nhiều nguyên nhân sinh ra gió cũng như quy mô lớn hay nhỏ của gió. Nguyên nhân chính là do sự chênh lệch trong áp suất khí quyển khi các khối không khí di chuyển từ nơi có áp cao đến nơi có áp thấp sẽ có sự chênh lệch và tạo ra gió có tốc độ khác nhau.
Bên cạnh đó, gió được sinh ra còn nhờ vào sự chệch hướng của không khí theo hiệu ứng Coriolis (ngoại trừ trên đường xích đạo). Còn quy mô hay tốc độ phụ thuộc hoàn toàn vào sự khác biệt về nhiệt độ giữa xích đạo, các cực và sự quay của các hành tinh. Gió có tốc độ chậm khi ma sát của bề mặt Trái đất có xu hướng đạt đến sự cân bằng.
Các loại gió chính trên Trái Đất
Theo hướng gió thổi
Dựa vào hướng gió thổi trên Trái đất có thể phân loại gió thành các loại chính như sau:
Gió Tín phong
Hay còn gọi là gió mậu dịch được thổi trong các miền cận xích đạo với phạm vi hoạt động ở 300 về phía xích đạo. Thời gian diễn ra gió quanh năm, chủ yếu là vào mùa hè. Tính chất khô, ít mưa và nguyên nhân chính là do sự chênh lệch về lượng khí áp từ vùng áp cao từ chí tuyến xuống vùng áp thấp là xích đạo.
Về hướng gió, tùy vào vị trí mà gió mậu dịch sẽ thổi theo các hướng khác nhau. Cụ thể:
- Bán cầu Bắc: gió mậu dịch chủ yếu thổi theo hướng Đông Bắc – Tây Nam.
- Bán cầu Nam: gió mậu dịch thổi theo hướng Đông Nam – Tây Bắc.
Gió Tây ôn đới
Được thổi từ khu áp cao cận nhiệt đới về khu áp thấp ôn đới với phạm vi hoạt động ở vĩ độ trung bình giữa 35 và 360. Hướng thổi chính từ Tây sang Đông, bán cầu Nam là Tây Bắc, bán cầu Bắc là Tây Nam. Thời gian diễn ra quanh năm, chủ yếu và mạnh nhất là mùa đông vì áp suật các cực thấp. Mùa hè hoạt động yếu do áp suất các cực cao.
Tính chất của gió Tây ôn đới rất dễ nhận biết, đó là kèm độ ẩm cao, lượng mưa lớn. Vì nguyên nhân hình thành xuất phát từ khu áp cao cận nhiệt đới.
Gió Đông cực
Được thổi từ vùng áp cao ở Bắc cực, Nam cực về vùng áp suất thấp trong vùng gió Tây. Phạm vi hoạt động từ 900 Bắc và Nam vĩ tuyến 600 Bắc và Nam. Hướng thổi chính từ Đông sang Tây theo 2 hướng chính Đông Bắc, Đông Nam. Thời gian hoạt động quanh năm nhưng yếu và không đều, tính chất khô và lạnh.
Gió địa phương
Được thổi từ các vùng khác nhau khi đến Việt Nam và chịu ảnh hưởng của địa hình, bao gồm 3 loại như sau:
Gió biển, gió đất
Được hình thành ở ven biển với hướng gió thay đổi theo ngày và đêm, ban ngày thổi từ biển vào đất liền, ban đêm thổi từ đất liền ra biển. Tính chất của gió biển là có độ ẩm cao, mát mẻ, dễ chịu còn gió đất khô hanh.
Gió phơn
Là loại gió bị biến tính ban đầu có tính chất độ ẩm cao nhưng khi qua các dãy nùi, vùng cao bị chặn lại trở nên khô và nóng. Gió phơn có nguồn gốc từ Bắc Ấn Độ Dương, khi vượt qua dãy Trường Sơn, ở sườn Tây có tính chất ẩm còn sườn Đông thì khô và nóng.
Theo tính chất đặc trưng
Dựa vào tính chất đặc trưng của mùa đông và mùa hè gió cũng được phân loại thành 2 loại chính như sau:
- Gió mùa Đông Bắc: diễn ra từ tháng 11 đến tháng 4, đặc tính tạo nên thời tiết lạnh và mưa phùn ở miền Bắc còn ở miền Nam thì ngược lại khô nóng.
- Gió mùa Tây Nam: diễn ra từ khoảng tháng 5 đến tháng 10, đặc tính tạo nên mùa hè nóng ấm kèm mưa lớn, giông bão.
Vai trò và ứng dụng của gió
Vai trò
Gió có vai trò vô cùng quan trong cuộc sống cũng như sự phát triển kinh tế, xã hội. Có thể kể đến như:
- Góp phần tạo nên bản chất thời tiết, khí hậu ở các khu vực, các vùng, các quốc gia trên Trái Đất.
- Tác động trực tiếp đến các hoạt động sản xuất, canh tác nông nghiệp, trồng trọt, chăn nuôi thủy hải sản…Ví dụ gió giúp các loại hoa màu thụ phấn…
- Là nguồn năng lượng sạch, giúp bảo vệ môi trường và tiết kiệm chi phí đầu tư, sử dụng.
- Giúp các đơn bị, các nhà khoa học nghiên cứu, phân tích và dự đoán được dự báo thời tiết chính xác hơn.
Ứng dụng
Gió có thể tái tạo và được sử dụng làm nguồn năng lượng sạch đáp ứng nhu cầu sử dụng. Dưới đây là một số ứng dụng điển hình của gió thường gặp trong các lĩnh vực: đời sống, nông nghiệp, công nghiệp:
- Gió được ứng dụng trong thiết kế tàu thuyền phục vụ giao thông vận tải đường thủy tại các khu vực.
- Trong thể thao, gió đóng vai trò là yếu tố quyết định đến các bộ môn liên quan đến hướng gió như bóng bàn, lướt ván, cầu lông…
- Ứng dụng gió để tạo ra điện năng, ở một số khu vực được thiết kế cối xay gió nhằm mục đích này.
Tác hại của gió là gì?
Bên cạnh các mặt có lợi, gió cũng có khá nhiều tác hại ảnh hưởng trực tiếp đến kinh tế và sự an toàn của con người. Cụ thể khi tốc độ gió mạnh có thể gây cản trở trong việc di chuyển, gây ra các thiệt hại về cơ sở vật chất và tính mạng con người. Thậm chí gió còn có thể gây ra tình trạng bão tố, lốc xoáy, làm hư hỏng nhà cửa, trường học, làm đổ cây cối gây tắc nghẽn giao thông, nguy hiểm đến con người…
Đặc biệt, ở trên biến nếu không theo dõi dự báo thời tiết chính xác để tìm nơi neo đậu tránh các cơn gió lớn thuyền viên và các tàu thuyền rất dễ gặp các cơn giông, lốc, gió lật đe dọa đến tính mạng.
Tổng kết
Vừa rồi chúng tôi đã giới thiệu cho các bạn những thông tin cơ bản về gió cùng nguyên nhân, ứng dụng và phân loại. Hy vọng qua bài viết này sẽ giúp các bạn có thêm kiến thức về hiện tượng thiên nhiên này để ứng dụng vào thực tế một cách hiệu quả nhất.
